NGƯỜI NGHÈO – “LỜI MỜI GỌI YÊU THƯƠNG”

Ngày Thế giới Người nghèo IX

Người nghèo trong thế giới hôm nay

Nếu bất chợt được đặt câu hỏi về vấn đề nghèo đói, thiết nghĩ ai trong chúng ta cũng có thể dễ dàng đưa ra một khái niệm chung rằng người nghèo là những người sống trong hoàn cảnh thiếu thốn các nhu cầu thiết yếu để có thể tồn tại. Tuy nhiên, trong thời đại ngày nay nếu chỉ đánh đồng quan niệm nghèo đói với mức thu nhập thấp dẫn đến tình trạng thiếu cơm ăn, áo mặc, chỗ ở… thì thật thiếu xót. Nó chưa diễn tả hết được biên độ sâu rộng của đói nghèo. Nghèo đói hiện nay còn bao hàm nhiều diện mạo khác như: nghèo về tri thức, tinh thần – ý chí vươn lên, nghèo về tình thương, sự quan tâm chăm sóc, nghèo về nhân phẩm đạo đức, nghèo về tự do lương tâm – đức tin, nhân quyền… Người nghèo là những người sống “bên lề” xã hội; là những đối tượng thuộc “vùng ven” của thế giới.[1] Họ cần được giúp đỡ, bảo vệ và yêu thương.

Người nghèo đáng thương hay đáng trách; phúc hay họa?

“Chú ơi, con ở quê mới lên, bị người ta lừa hết tiền, xin chú giúp con một ít tiền xe để về quê ạ…”. Ở chỗ khác: “Chú ơi, cả ngày hôm nay con chưa có gì ăn, con đói lắm, xin chú thương con…”. Có thể chúng ta đã nhiều lần gặp những tình cảnh như thế, thậm chí những lời van xin được lặp lại đến độ trở nên “quen thuộc” khiến chúng ta nghi ngờ về sự thành thật của nó. Nhiều ý kiến cho rằng xã hội ngày hôm nay đầy rẫy những gian dối lọc lừa, những chiêu trò mánh lới được dàn dựng dưới đủ mọi hình thức tinh vi khác nhau nhằm trục lợi. Do đó, họ dè chừng, thiếu thiện cảm, có người còn tỏ ra khinh miệt những kẻ ăn xin. Mà quả thực, nhiều bằng chứng cho thấy những ý kiến nêu trên có lý của nó. Một người mẹ bế con lếch thếch đi ăn xin hay những người giả dạng tàn tật: thoa thuốc đỏ, băng bó chằng chịt, bò lê trên đường được chăn dắt bởi đường dây xã hội đen. Những đứa trẻ dàn dựng vợ kịch than khóc, đau đớn thảm thương nhưng sau đó lại vui vẻ tụ họp ở một góc phố để chia nhau chiến lợi phẩm thu được… Những câu chuyện như thế khiến nhiều người mất đi niềm tin khi nhìn thấy người nghèo. Nhiều người thẳng thắn nhận định: không nên giúp đỡ người nghèo, hãy để họ tự lực cánh sinh, rèn luyện ý và nghị lực phấn đấu vươn lên. Nếu cứ giúp họ sẽ khiến họ ỷ lại. Nghèo đói là lỗi của họ, không chuyên chăm học hành, tìm kiếm phương tiện, cách thế làm ăn… Họ lười biếng thì tự gánh chịu hậu quả. Dưới góc nhìn ấy xem ra người nghèo đáng trách hơn là đáng thương.

Ngay cả trong Kinh Thánh cũng có nhiều đoạn đã viết rất rõ nghèo đói là hậu quả của sự chúc dữ, bị Thiên Chúa lãng quên, đối lập với sự sung túc phồn thịnh là những phúc lành từ Người.[2]

Ở đây, người viết xin không đưa ra lời khẳng định đúng-sai hoặc phê phán bác bỏ quan điểm từ những nhận định trên, chỉ mời gọi bạn suy nghĩ thêm về những góc nhìn khác mà tôi sắp đề cập bên dưới:

Thử đặt mình trong hoàn cảnh là một người từ quê lần đầu tiên đặt chân đến một thành phố lớn để học hành hoặc tìm kiếm việc làm. Bạn bị lừa, không còn một xu dính túi, không có cách nào để liên lạc với gia đình, người thân. Không ai tin tưởng để giúp đỡ bạn trong lúc bạn đang hoang mang tột độ, lo lắng, sợ hãi, bơ vơ… cảm giác của bạn sẽ như thế nào?

Ở trường hợp khác, khi bạn vội vàng lướt qua những người nghèo đang cầu xin bạn giúp đỡ với đầy những thành kiến, có bao giờ bạn nghĩ: biết đâu ai đó trong số họ đang đói khổ thật sự? Một đứa trẻ cả ngày không có gì bỏ vào bụng và chắc hẳn nó đã lê bước qua nhiều ngả đường, van xin rất nhiều người chỉ với mong ước ai đó sẽ bố thí cho một chút tình thương. Vậy mà những gì nó nhận được chỉ là sự phớt lờ, khinh bỉ. Bạn thận trọng ngó lơ vì không muốn mình bị lừa gạt, còn đứa trẻ ấy sẽ không chỉ cồn cào vì cơn đói mà còn buồn tủi và thất vọng. Tệ hơn nữa, nếu những đứa trẻ ấy là nạn nhân của những gia đình đổ vỡ, chúng không biết đi đâu về đâu. Bạn đoán xem bước tiếp theo chúng sẽ làm gì? “Thà để người ta ‘chăn’ mà sống sót còn hơn là bị chết đói”, đó sẽ là câu trả lời thường gặp. Sự phớt lờ của bạn tưởng chừng như vô hại thì nay lại gián tiếp trở thành lực đẩy đưa họ đến bước đường không lối thoát.

Trái lại, chỉ cần một chút động lòng, một chút thương cảm, một chút sẻ chia của bạn trước những mảnh đời bất hạnh, điều đó sẽ thật đáng quý biết bao. Nó có thể ngăn lại những dòng lệ đang trực trào tuôn rơi và thắp lên tia hy vọng từ những đôi mắt mệt nhoài. Nó làm dịu lại nỗi hoang mang, sợ hãi nơi những người cơ nhỡ. Nó còn có thể làm cho những kẻ khốn khó có thêm niềm tin vào cuộc sống, vào hơi ấm tình người để can đảm tiếp tục tiến bước trên hành trình cuộc đời của mình. Thiết nghĩ chẳng ai chọn để sống cuộc đời cơ cực, bơ vơ, vất vưởng. Không ai muốn tự làm khổ mình. Nhưng vì hoàn cảnh ngặt nghèo hoặc vì sa cơ lỡ bước nhiều người đã bị lâm vào tình cảnh bi thương. Vì vậy, trước khi kết án hãy lắng nghe và đồng cảm với nỗi khốn khó của họ. Trước khi đòi họ phải tự lực cánh sinh để tôi luyện tinh thần vượt khó, ý chí vươn lên, hãy chìa tay ra để cứu vớt họ. Vì kẻ bị lún xuống bùn lầy làm sao có thể tự nắm tóc kéo mình ngoi lên. Họ đáng thương hơn là đáng trách.

Theo kinh nghiệm cá nhân của mình, tôi luôn chọn giúp đỡ những người nghèo khổ mà tôi gặp ở bất cứ nơi đâu: có khi là những người bán hàng rong hay những người ăn xin ngồi vật vờ ở những cột đèn giao thông; có khi là những đứa trẻ bán vé số, nhặt ve chai… Sợ bị lừa gạt ư? Nếu cảm nhận người đó không đáng tin, tôi sẽ cố gắng giúp họ một ít thôi (ít hơn những người nghèo khổ thật sự), để nếu bị lừa thì nó cũng chẳng đáng là bao. Tôi không muốn những lời van xin: “Con đói lắm, xin thương con…” trở thành sự giằng xé, bứt rứt trong lòng khi tôi phớt lờ một mảnh đời bất hạnh nào đó. Tôi luôn tâm niệm: “thà cho nhầm còn hơn bỏ sót”.

Nghèo khổ là điều đáng ghê sợ, là tai họa chẳng ai mong muốn. Tuy nhiên, những người chọn sống tinh thần nghèo khó vì sự quảng đại trao ban, họ chọn làm nghèo chính mình để thế giới bớt nghèo, họ chọn tìm kiếm đời sống sung túc trong Nước trời hơn là sự sống trần gian. Lối sống nghèo khó ấy không phải là tai họa mà là Mối phúc.[3] Quả vậy, việc chọn lựa giúp đỡ những kẻ bé mọn dù chỉ là một bát nước lã thì chắc chắn bạn cũng sẽ không bao giờ mất phần thưởng.[4] Bạn hãy luôn tin rằng những gì chúng ta quảng đại giúp đỡ người nghèo dẫu có bị lừa gạt thì Thiên Chúa vẫn sẽ ghi nhớ và đáp trả công phúc cho chúng ta. Chẳng phải Chúa Giê-su đã hứa với chúng ta điều đó trong Tin Mừng của Ngài hay sao?[5] Như thế, có thể nói người nghèo trở thành nguồn ơn phúc.

Người nghèo – “tiếng gọi tình yêu”

Tiếng than khóc của người nghèo khổ có sức mạnh khủng khiếp. Nó vang vọng lời than thở trong cơn hấp hối của Chúa Giê-su trên thập giá: “Ta khát”[6]. Đó không chỉ là một lời van xin nhưng còn là lời mời gọi đáp trả tình yêu. Chính lời ấy đã khuấy động và thiêu đốt tâm can của Mẹ Teresa Calcutta. Khiến vị thánh nữ sẵn sàng rời bỏ ơn gọi trước đó của mình để tiến bước trong sự hướng dẫn của Thánh Thần đến với người nghèo khổ như một lời đáp trả không thể thoái thác. Nếu cả triều thần thiên quốc vui mừng vì một người tội lỗi biết ăn năn thì tôi can đảm để nói với bạn rằng: toàn thể triều thần thiên quốc cũng sẽ rúng động (xót thương) vì tiếng khóc than của kẻ nghèo khó, cơ bần. Vì người nghèo có vị thế đặc biệt nơi cung lòng của Thiên Chúa.[7] Nơi người nghèo, cũng như Mẹ thánh Teresa, bạn sẽ chạm đến trái tim Thiên Chúa, nơi tình yêu tuôn đổ dạt dào và lời mời gọi đáp đền mãi khôn nguôi. Như thế, hai tiếng “người nghèo” nay trở thành lời mời gọi yêu thương.

Jos Thông, SDB.

Tài Liệu Tham Khảo:

[1] x. ĐTC Phan-xi-cô, Tông Huấn Evangelii Gaudium – 24/11/2013; x. LEO XIV, Tông Huấn Dilexi Te – 9/10/2025.

[2] x. sách Gióp và sách các Ngôn sứ Tiền lưu đày.

[3] x. Lc 6,20; x. Mt 5,3

[4] x. Mc 9,41; x. Mt 10,42

[5] x. Mt 25,34-40

[6] Ga 19,28

[7] x. ĐTC Phan-xi-cô, Tông Huấn Evangelii Gaudium, 197

Chia sẻ bài viết:

Fanpace: Thân Hữu MTG Thủ Thiêm