Halloween và Holywin – Khi ánh sáng chiến thắng bóng tối

Trong nhiều thập niên gần đây, lễ hội Halloween trở nên phổ biến không chỉ ở phương Tây mà cả tại Việt Nam. Tuy nhiên, đa số người tham dự chỉ xem Halloween như một lễ hội hóa trang vui nhộn và có mang màu sắc kinh dị, đôi khi mang cả tính bạo lực. Halloween nguyên thủy không phải là “lễ hội của bóng tối”, mà ngày lễ này có một bề dầy lịch sử văn hóa bắt nguồn từ sự giao thoa giữa tín ngưỡng cổ đại và đức tin Kitô giáo.

1.Nguồn gốc của tên gọi “Halloween”

Tên gọi Halloween ngày nay bắt nguồn từ Anh ngữ. Ban đầu, người ta gọi là “All Hallows’ Eve”, nghĩa là “đêm trước/đêm vọng lễ Các Thánh”. Theo thời gian, dân gian gọi thành “Hallowe’en” và rồi được rút gọn thành “Halloween”. Tên gọi này gợi nhớ mối liên hệ giữa lễ Samhain của người Celt và lễ Các Thánh trong Kitô giáo.

2.Nguồn gốc văn hóa của “Halloween”

Lễ Samhain vốn là lễ năm mới của người Celt tại Ái Nhĩ Lan và đã tồn tại hàng ngàn năm. Người Celt tổ chức lễ Samhain vào đêm 31 tháng 10 để đánh dấu sự kết thúc của mùa thu hoạch và khởi đầu của mùa đông. Họ tin rằng trong đêm này ranh giới giữa cõi sống và cõi chết trở nên mong manh: Trong đêm này không chỉ có linh hồn những người đã khuất trở về, mà còn có những sinh thể khác, nên người Celt đốt lửa và hóa trang, đeo mặt nạ để xua đuổi tà linh. Nghi thức này phản ánh nỗi sợ bóng tối và sự chết, nhưng đồng thời cũng diễn tả khát vọng ánh sáng chiến thắng bóng tối. Trong một thời gian dài, người ta vẫn cho rằng Halloween bắt nguồn từ lễ hội Samhain của người Celt từ khoảng 2.000 năm trước. Tuy nhiên, quan điểm đó hiện nay đã bị bác bỏ. Những bằng chứng đầu tiên về lễ Halloween xuất hiện vào cuối thế kỷ XV và chủ yếu ở Ái Nhĩ Lan. Vì nước này đã sớm trở thành quốc gia có niềm tin Kitô giáo, nên một số chuyên gia cho rằng Samhain và lễ các Thánh dần dần được kết hợp lại với nhau. Vào thời điểm đó được ghi nhận là người ta  mời nhau dùng bữa và chung vui vào đêm vọng lễ các Thánh. Đồng thời, trẻ em còn đi từ nhà này sang nhà khác để xin quyên góp. Hoạt động này cũng có phần gắn liền với việc bác ái dành cho người nghèo.

3.Tiến trình Kitô hóa

Khi Kitô giáo lan rộng tại Châu Âu, những tập tục cổ không biến mất mà được tiếp nhận và bao phủ bởi ý nghĩa Kitô giáo. Vào thế kỷ VIII, Đức Giáo Hoàng Grêgôriô IV đã chuyển ngày lễ kính Các Thánh vào ngày 1 tháng 11 và ngày sau đó là lễ cầu cho các Linh hồn. Trong những ngày lễ này thay vì những ngọn lửa lớn, người ta thắp nến trên mộ phần; thay vì đeo mặt nạ, người ta cầu nguyện. Ý nghĩa của sự gần gũi đặc biệt giữa người sống và người đã khuất vẫn được giữ lại và ý nghĩa của những ngày lễ này được chuyển đổi: Từ nỗi sợ trước sự chết sang niềm vui mừng chiến thắng của các Thánh.

4. Từ Châu Âu sang Hoa Kỳ và trở lại Châu Âu

Vào thế kỷ XIX, những người Ái Nhĩ Lan di cư đã mang theo phong tục của họ đến Hoa Kỳ. Ở đó, đèn làm từ củ cải chuyển thành đèn lồng làm từ bí ngô và việc trẻ em hóa trang đi xin quà bánh gõ cửa từ nhà này sang nhà khác và nói: “Trick or Treat“ (tạm dịch là cho Kẹo hay bị ghẹo). Truyền thống Halloween từ Ái Nhĩ Lan được mang đến Hoa Kỳ và sau đó trở lại Châu Âu vào cuối thế kỷ XX.

5. Sự thương mại hóa Halloween

Từ thế kỷ XX, Halloween dần đánh mất chiều kích tôn giáo và trở thành một lễ hội dân gian mang tính giải trí với các hình ảnh ma quái ghê sợ, tiệc tùng, phim ảnh kinh dị và thương mại. Ngày nay, Halloween thường được xem như một hoạt động vui chơi hơn là thời khắc cầu nguyện suy tư về sự sống và sự chết trong ánh sáng đức tin.

6. Holywin – “Sự thánh thiện chiến thắng”

Trước xu hướng tục hóa trong ngày lễ hội Halloween, vào cuối thế kỷ XX, giáo hội Châu Âu đã giới thiệu hoạt động “Holywin”, theo tiếng Đức “Heilig gewinnt”, nghĩa là “Sự thánh thiện chiến thắng”. Hoạt động nhằm: Giúp người trẻ hiểu đúng ý nghĩa của ngày Halloween/Holywin và đón mừng ngày này trong tinh thần ánh sáng – niềm vui – hy vọng. Đặc biệt tại nước Áo, vào ngày này có nhiều buổi cầu nguyện hay các hoạt động như: “Đêm của ngàn ánh nến” được tổ chức với trẻ em hay với các gia đình và họ hoá trang trong trang phục các Thánh, cầm nến cầu nguyện và ca hát. Những ngọn nến biểu tượng cho ánh sáng Đức Kitô chiếu soi bóng tối của thế gian.

7. Ý nghĩa của hai hướng tiếp cận

Halloween hiện đại: thiên về cái chết, bóng tối sợ hãi và chiều kích thương mại.  Holywin: đề cao đức tin, ánh sáng và sự sống. Holywin không chỉ mang tính tôn giáo mà còn là một hoạt động giáo dục giúp trẻ em hiểu đúng lịch sử và ý nghĩa của ngày lễ; Gia đình hiệp thông cầu nguyện và vui chơi lành mạnh; Xã hội hướng đến hy vọng – tình yêu – sự thiện thay vì bóng tối, bạo lực và nỗi sợ hãi.

Tóm lại: Từ lễ Samhain cổ đại đến Holywin hôm nay, nhân loại vẫn đang bước đi giữa bóng tối và ánh sáng. Nhưng chỉ có ánh sáng của đức tin và sự thánh thiện mới chiến thắng và mang lại ý nghĩa đích thực cho cuộc sống.

Maria Bích Huyền

Nguồn tham khảo

Carmen Heller (2025): Zwischen Diesseits und Anderswelt: Die Ursprünge von Halloween. Eine Nacht, in der die Grenze fällt. Online-Beitrag auf https://www. wortkultur.at

Katholische Kirche Österreich, kathpress (28.10.2024): Kürbisse, Heilige, Halunken – Fragen und Antworten rund um Halloween https://www.katholisch.at/aktuelles/150810/kuerbisse-heilige-halunken-fragen-und-antworten-rund-um-halloween

Chia sẻ bài viết:

Fanpace: Thân Hữu MTG Thủ Thiêm